Τετάρτη 28 Ιουνίου 2017

Αριστουργήματα του παρελθόντος: Ο Νότος (1983)


Πολλές φορές οι συμπτώσεις στον κόσμο του κινηματογράφου προσφέρουν αναπάντεχες συγκινήσεις. Κι ενώ την περασμένη βδομάδα επέλεξα να δω το "Padre Padrone" των αδελφών Ταβιάνι όπου το ρόλο του αυστηρού πατέρα ερμήνευε ο εξαιρετικός Όμερο Αντονούτι, αυτή τη βδομάδα το Open Air Festival, μου πρόσφερε ένα κινηματογραφικό διαμάντι από την Ισπανία, στην οποία πρωταγωνιστικό ρόλο είχε πάρει ο ίδιος ηθοποιός, μόνο που αυτή τη φορά υποδυόταν τον αινιγματικό και τρυφερό πατέρα. Αναφέρομαι στον "Νότο" του Βίκτορ Ερίθε. 
Τόσο o "Πατέρας Αφέντης" όσο κι ο "Νότος" είναι ταινίες παρόμοιες και συνάμα τελείως αντίθετες. Και στις δυο κεντρικό ρόλο έχει ο πατέρας, μόνο που στη μία ιστορία παρουσιάζεται η επιβλητική του στάση απέναντι στον γιο του ενώ στην άλλη ταινία δίνεται βάση στο οιδιπόδειο σύμπλεγμα πατέρα κόρης (Σύνδρομο της Ηλέκτρας). 
Στον "Νότο", η ταινία μας ταξιδεύει στην Ισπανία του Φράνκο. Μία οικογένεια εγκαθίσταται σε ένα χωριό του ισπανικού βορρά, όπου ο πατέρας έχει διοριστεί ως γιατρός. Η μυστηριώδης του φύση γοητεύει την μικρή του κόρη, η οποία τον έχει ως πρότυπο. Η χημεία τους είναι εξαιρετική κι αυτό τους οδηγεί σε τρυφερές συνεργασίες, όπως η αναζήτηση νερού σε ένα χωράφι. 
Παράλληλα η μικρή Erice μεγαλώνει μόνη της σε ένα σπίτι απομονωμένο. Αναπολεί τον τόπο της που βρίσκεται κάπου στο "νότο" (εκεί που πολέμησαν με νύχια και με δόντια οι αναρχικοί κι οι κομμουνιστές ενάντια στους φασίστες του Φράνκο). Το άγνωστο παρελθόν του πατέρα της το ανακαλύπτει μέσα από τις συζητήσεις των μεγάλων. Συλλέγοντας αποσπασματικά διάφορες πληροφορίες, χτίζει το μυστικό προφίλ του. Με δυσκολία μαθαίνει την πολιτική κόντρα που είχε τον πατέρα του (πιθανότατα φρανκικός), κάτι που τον ανάγκασε να φύγει μακριά από τον τόπο του. Φεύγοντας όμως θα αφήσει πίσω του και κάτι ακόμα. Έναν παλιό έρωτα που κρατάει κρυφό και ζωντανό μέσα του. Το μυστικό αυτό θα ταρακουνήσει τη σιωπηλή ισορροπημένη σχέση πατέρα-κόρης. 


Σύμφωνα με έναν εκπρόσωπο της εκδήλωσης Open Air Festival, ο Βίκτορ Ερίθε είχε δηλώσει πως δεν ήταν ικανοποιημένος με τη συγκεκριμένη ταινία διότι προβλήθηκε ημιτελής. Ο ίδιος ήθελε να μεταφέρει στην οθόνη το ομότιτλο βιβλίο του Adelaida Garcia Morales το οποίο τον είχε συναρπάσει. Ο Βίκτορ Ερίθε χρειάστηκε να γυρίσει αμέτρητα διαφημιστικά σποτ για να μαζέψει το μπάτζετ της ταινίας αλλά και πάλι δεν κατάφερε να κινηματογραφήσει παρά μόνον τα δύο τρίτα του βιβλίου. Η αλήθεια είναι πως αν δεν άκουγα αυτήν την πληροφορία πριν την έναρξη της προβολής, δε θα αντιλαμβανόμουν τα σεναριακά κενά της ιστορίας. Αυτό όμως δε μειώνει την αξία της και τον μυστικισμό που εκπέμπει. 
Πρώτα απ' όλα, αυτό που μ' εντυπωσίασε στο έργο ήταν το άνοιγμα των πλάνων. Το φως εμφανιζόταν σταδιακά, πρώτα από το παράθυρο, έπειτα πάνω στο κρεβάτι που ήταν ξαπλωμένη η Erice σε εφηβική ηλικία κι έπειτα ο εντοιχισμένος διάκοσμος. Αμέσως σου δίνει την αίσθηση πως παρακολουθείς μία θεατρική παράσταση. Προσωπικά λατρεύω το πάντρεμα δύο τεχνών σε ένα είδος. Πόσο μάλλον όταν αυτό γίνεται με μεγάλη επιτυχία. Την ίδια τακτική ακολουθεί και σε άλλα πλάνα. 
Έπειτα με γοήτευσε η επεξηγηματική ερμηνεία καθ' όλη τη διάρκεια της ταινίας. Σε διάφορες στιγμές του έργου ακούγεται τη φωνή του κοριτσιού, η οποία σχετίζεται με τις σκέψεις της. Έπειτα το βλέμμα της μικρής Erice που μας κοιτάει κατάματα είναι τελείως εκφραστικό, όπως η χαρά της όταν ο πατέρας της παρευρίσκεται στη πρώτη της θεία κοινωνία αλλά κι ο θυμός της όταν ανακαλύπτει το μυστικό του. Η παιχνιδιάρικη αυτή ερμηνεία δημιουργεί μία αμεσότητα μεταξύ θεατή κι ηθοποιών. 
Επίσης μέσα απ' αυτήν την ταινία εντυπωσιάστηκα με την ερμηνεία του Όμερο Αντονούτι. Είναι φοβερό να βλέπεις τον ίδιο ηθοποιό να ερμηνεύει το ρόλο του πατέρα με διαφορετική όψη. Ήταν εκπληκτικός στο "Padre Padrone" αλλά κι εδώ ήταν άψογος. Το βλέμμα του έλεγε όσα το στόμα δεν άφηνε να ειπωθούν. Οι στιγμές σιωπής του ήταν γεμάτες από εσωτερικές κραυγές για την τόπο που άφησε, για τον έρωτα που αρνήθηκε, για το βάρος της ήττας του εμφυλίου πολέμου. Και το χαμόγελό του, κάθε φορά που έκανε την εμφάνισή του, φώτιζε ολόκληρη την οθόνη. Αξιοθαύμαστο στην όλη ιστορία είναι πως με την ερμηνεία του δεν επισκίασε την μικρή Erice. Με το βλέμμα της, τις κινήσεις του σώματός της, την εκφραστικότητα του προσώπου της κι τον καθαρός της λόγος, κατάφερε να κερδίσει όλων μας τις καρδιές. Μας είχε τόσο πολύ γοητεύσει η παρουσία της που κατά μία έννοια απογοητευτήκαμε όταν ενηλικιώθηκε κι ο σκηνοθέτης αναγκάστηκε να αλλάξει ηθοποιό. Αυτό δε σημαίνει πως η έφηβη Erice δεν ήταν καλή στην ερμηνεία της. Αντιθέτως κι εκείνη έπαιξε όμορφα αλλά η μικρή ήταν που κέρδισε ολοκληρωτικά τις εντυπώσεις.


Ο Νότος είναι ένα αριστουργηματικό έργο του ισπανικού αλλά κι ευρωπαϊκού κινηματογράφου. Η λιτή του αφήγηση δίνει χώρο στην ποίηση των χρωμάτων και των βλεμμάτων αλλά και σε υπέροχων πλάνων με εξαίσιο φως. Μία ταινία ωδή στη μνήμη του παρελθόντος και στην νοσταλγία των ανέμελων παιδικών μας χρόνων λίγο πριν φθαρούν από τον κόσμο των μεγάλων.
Πέφτοντας οι τίτλοι τέλους στην αυλή του Νομισματικού Μουσείου ψιθύρισα αυθόρμητα "πόσο όμορφη ταινία..."

Βαθμολογία: 8/10

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου